نگاهی به سابقه تاریخی، علمی و فرهنگی شهرری
سابقه تاریخی در حدود شش کیلومتری جنوب شرقی تهران، چشمه ای نسبتاً پر آب از پای صخره ای عظیم دل سنگ را می شکافد و بیرون می آید. این چشمه را امروزه چشمه علی" گویند. لکن در روزگاران پیشین آن را "نهرسورنی" ظاهراً منسوب به خاندان بزرگ سوران همزمان با سلسله اشکانیان و ساسانیان می نامیده اند
مورخان و جغرافی دانان از قدیم الایام در باب بزرگی و پهناوری شهرری و اندازه ابعاد آن اقوال و اشاراتی دارندکه به دو مورد از آنها اشاره می شود
پیش از اسلام: نخستین مدرک در این مورد منسوب به "ایزیدور خاراکسی" در قرن اول میلادی و در عهد اشکانیان است که می گوید: "ری از تمام شهرهای ماد بزرگتر است.
پس از اسلام: پس از اسلام اسناد ومدارک بسیار فراوانی در خصوص شهرری و مشخصات مختلف آن ( از نظر جغرافیایی، تاریخی، اقتصادی، اجتماعی و...) وجود دارد به طوری که "استخری" در کتاب "المسالک و الممالک" می نویسد: "درازا و پهنای ری فرسنگی و نیم، در فرسنگی و نیم باشد" و یا "ابن حوقل" در کتاب "صوره العرض" نقل می کند:" بزرگترین شهر در ناحیه دیلم و طبرستان، شهرری می باشد." تاریخ دانان یونانی از ری با نام های "راگو" و "راگا" و راگیا" نام برده اند
در خصوص این عنوان لازم به توضیح است که: در حدود سی کیلومتری کرمانشاهان در کمرگاه کوهی به اسم بیستون، کتیبه ای وجود دارد که در روی این سنگ به زبان فارسی عهد هخامنشی، عیلامیو بابلی کنده کاری شده، نام ری به صورت "رگا" نوشته شده است. به هر حال به رغم اینکه از این شهر به اسامی مختلفی نام برده شده است، اما همه این اقوال و اسامی به سابقه بسیار دیرینه این شهر دلالت دارد که در عصر ما بر طبق قانون تطور زبان به صورت "ری" درآمده است. سابقه علمی و فرهنگی در قرون اسلامی در این شهر علوم و فنون، رونق و رواج بسیار داشت، لیکن این مهم در عهد پایتختی- یعنی در زمان آل بویه و سلجوقیان- ظهوری بیشتر یافت. کتابخانه ها و مدارس مشهور در آنجا به وجود آمد. شاهان آل بویه، دانشمندان و عالمان را مورد بزرگداشت و تجلیل قرار می دادند و تدریس فنون مختلف از طب و نجوم و حکمت و کلام فقه، بازاری پر رونق یافت و بازرگانانی بی نظیر در این شهر زندگی می کردند. گفته انددر ری باستان، کتابخانه"صاحب بن عباد" به تنهایی به اندازه تمام کتابخانه های آن زمان اروپا، کتاب داشت و به مصداق " الناس الی دین ملوکهم" می توان گفت اقبال مردم ری نیز به ترویج و تعمیم فرهنگ از بسیاری از دیگر بلاد بیشتر بوده است
در زمان سلجوقیان طغرل نخستین و برکیارق، ری را دارالملک قرار دادند و علم و فرهنگ دراین شهرسخت رونق داشت. به طوریکه " شیخ عبدالجبار بن علی المقری رازی" در مدرسه خود در این شهربه حدود ۴۰۰ شاگرد تدریس می کرد. شاهان آل سلجوق نیز به ایجاد مدارس و نشر هنر اهتمامی کافی داشتند و به قول آرتورپوپ: "شهرری خصوصاً یکی از پایتخت های فرهنگی جهان شد." مجالس موعظه و خطابه نیز در آن روزگاران اهمیتی بسیار داشت و در حکم مدارس عمومی به شمار می آمد و از جمیع اصناف درآن شرکت کرده و در مباحثات مختلف شرکت می جستند. مدارس ری: در این شهر بزرگ، مدارس و مکاتب زیادی بوده است. لیکن چون تاریخ از آن باقی نمانده، از وضعیت دقیق مدارس آن اطلاع زیادی در دست نیست، ولی با این حال می توان از مدارس معتبر زیر نام برد: مدرسه سید زاهد ابوالفتوح، مدرسه بزرگ سید تاج الدین محمد کیکی، مدرسه شمس الاسلام حسنکا بابوی، مدرسه شیخ حیدر مکی، خانقاه امیر اقبالی، خانقاه خواجه شرف مرادی، مدرسه امام رشید رازی، مدرسه شاه غازی، مدرسه خواجه شرف مرادی، مدرسه خواجه عبدالجبار مفید، مدرسه فقیه علی جاستی، مدرسه کوی فیروزه، مدرسه سلطان محمد، مدرسه وزانیان، مدرسه محمدبن قطب الدین راوندی و... علاوه بر مدارسی که از آنها نام بردیم، کتابخانه های بسیار معتبری نیز در طول تاریخ در این شهر وجود داشته که به ذکر اسامی آنها اکتفا می کنیم: کتابخانه صاحبی، کتابخانه شرف الدین محمد، کتابخانه مدرسه رشیدرازی، کتابخانه مدرسه شاه غازی و.... اینک در ابتدای قرن بیست و یکم، ملاحظه می شود که دانشگاهی همچون دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری با بنا شدن در شهر باستانی ری از چه مزیت هایی از حیث گذشته پرافتخار تاریخی، علمی و فرهنگی بهره مند است
با امید به اینکه با همت استادان و مسئولان محترم و بزرگوار دانشگاه و این شهرستان بتوانیم ضمن احیاء گوشه هایی از این عظمت تاریخی، در شناساندن زوایای مختلف جایگاه علم و دانش در این مرز و بوم کوشا باشیم
